Osnówka
Osnówka należy do bardzo starych osiedli na terenie gminy. Jej początki sięgają zapewne jeszcze XIV wieku. Początkowo był to majątek książąt litewskich. W 1434 roku Mikołaj Nasuta z Międzyrzecza otrzymał od księcia litewskiego Zygmunta Kiejstutowicza włość krzemieńską w skład której wchodziła także Osnówka1. Od tej pory Osnówka należała aż do XIX wieku do możnych rodów podlaskich. W XVI wieku dziedziczyli tu Kosińscy (Adam Kosiński- kasztelan podlaski), następnie do Wodyńskich. W 1632 roku Andrzej Wodyński zapisał Janowi Oborskiemu swoje dobra dziedziczne: Krzemień, Dzierzby, Kobylę, Głody, Kamieńczyk, Matejki, Śledzianów, Granne, Osnówkę2. Córka Jana Oborskiego wyszła za mąż za Zbigniewa Ossolińskiego i w ten sposób Osnówka i sąsiednie wsie przeszły na własność Ossolińskich w ramach dóbr Rudka. Po śmierci Wiktora Ossolińskiego – ostatniego z tej linii rodu, w 1860 roku jego dobra uległy rozproszeniu. W rok później wieś włościańska została uwłaszczona, natomiast folwark Osnówka przeszedł na własność rodziny Pieńkowskich. Wspomina ich Słownik Geograficzny z 1890 roku. Informuje on także, iż wieś liczyła ówcześnie 327 dziesięcin gruntów, natomiast folwark Pieńkowskich 837 dziesięcin. Mieszkała tu ludność polska3.
Na przełomie XIX i XX wieku folwark Osnówka uległ znacznej parcelacji, głównie gruntów leśnych. Z pierwotnego dość dużego obszaru ponad 800 ha pozostało nieco ponad 200 ha. Na parcelowanej ziemi powstała osada Osnówka Wyręby.
W 1921 roku Osnówka wieś liczyła 52 domy i 303 mieszkańców, wszyscy podali narodowość polską i wiarę katolicką. Natomiast w folwarku notowano 6 domów i 81 mieszkańców, wśród nich 6 prawosławnych4. W okresie międzywojennym działał w tej miejscowości młyn należący do niejakiego Sowy5.
Po I wojnie światowej majątek Osnówka liczący około 225 ha należał do Jana Rzeczkowskiego. J. Włodek w swojej pracy na temat ziemian z tego obszaru określił go jako „miłego i kulturalnego”. Rzeczkowski miał ciągle chorą żonę, jej leczenie pochłaniało dużo pieniędzy. Rzeczkowska zmarła w 1938 roku. Małżeństwo było bezdzietne. Sam majątek miał opinię upadającego. W majątku mieszkała siostra Jana Rzeczkowskiego- Wanda, która prowadziła tu coś w rodzaju gospodarstwa agroturystycznego. Dla pięknych widoków i gościnności Wandy Rzeczkowskiej ściągało tu wiele osób dając dość spore dochody dla upadającego gospodarstwa6.
1Jaszczołt T, Gmina Grodzisk....., s. 23.
2Tamże, s. 54-57.
3Słownik Geograficzny..., tom VII, s. 419.
4Skorowidz miejscowości....., s. 28.
5Księga Adresowa....., s. 151.
6Jan Rzeczkowski zmarł w więzieniach NKWD a Wanda Rzeczkowska spędziła wojnę w Kazachstanie. Wróciła stamtąd wraz z grupę polskich sierot, którymi opiekowała się w Polsce przez wiele lat. Włodek J, Dzieje zagłady....., s. 256.
Źródło: Zugaj Leszek "Historia Gminy Perlejewo", Lublin 2008.